De ware cynici van de Europese migratiepolitiek zitten in Berlijn en Parijs

"Zicht op doorbraak in migratiecrisis Middellandse Zee" kopt de NRC in een artikel van Caroline de Gruyter. Aanleiding is een mini-top van Duitsland, Frankrijk, Italië en Malta, op 23 september j.l., waarin Italië en Malta verklaren hun havens weer open te stellen voor migranten uit de Middellandse Zee. In ruil hiervoor zullen Duitsland en Frankrijk elk een kwart van deze mensen opnemen. Tien procent blijft in Italië, de rest moet naar andere EU-landen. Het voorstel is een 'coalitie van de willigen'; Nederland heeft zich er (nog) niet bij aangesloten. Er kleven de nodige mitsen en maren aan het voorstel, en het succes, zo schrijft de Ruyter, is afhankelijk van de vraag of het lukt om asielprocedures te versnellen en een beter onderscheid te maken tussen (politiek) asielzoekers en migranten. "Nu lukt dat slecht", zo luidt het understatement.

Vervolgens gaat Caroline de Ruyter in op de oorzaak van de migratiecrisis. U en ik denken dan onmiddellijk aan push-factoren zoals de gewapende conflicten in Afrika, de bevolkingsexplosie en economische misère, of, aan de pull-zijde, Angela Merkels grensopening in augustus 2015, de miljoenenbusiness van de mensensmokkelaars op de Middellandse Zee, of de NGO's onder Duitse en Nederlandse vlag, een veredelde veerdienst tussen Afrika en Europa (lees: vooral Italië), die ongewild de mensensmokkel verder in de hand werkt. Maar nee, schrijft De Ruyter, "de crisis begon toen Matteo Salvini, de rechts-populistische minister van Binnenlandse Zaken in Italië, de Italiaanse havens sloot voor schepen van NGO's die migranten oppikten. Schepen die dit toch deden, kregen hoge boetes. Veel NGO-schepen haakten af, waardoor er meer migranten verdronken dan voorheen." (cursivering JA). De Ruyter suggereert dus dat de migratiecrisis is veroorzaakt door Salvini en beweert letterlijk dat hij met zijn politiek direct verantwoordelijk is voor de dood van meer migranten.

Dat is geen gering verwijt; het is een ernstige beschuldiging. Met één probleem: het is pertinente onzin. Het is alsof je Hans Brinkers van een dijkdoorbraak beschuldigt, nadat hij met zijn vinger een gat in de dijk heeft gedicht. De cijfers van de VN hoge commissaris voor de vluchtelingen tonen overduidelijk aan dat het aantal migranten dat de dood vond tijdens hun poging om de kust van Zuid-Europese landen te bereiken af nam, van ruim 3000 in 2017, naar 2262 in 2018 - het jaar waarin Salvini minister van Binnenlandse Zaken werd en de havens van Sicilië en Lampedusa sloot. Volgens de VN verminderde het totale aantal migranten dat Europa bereikte dat jaar met een derde naar minder dan 115 duizend. Meer dan de helft van deze migranten landden in Spanje, en minder dan een kwart in Italië. Dat is een opmerkelijk contrast met de situatie in 2017, toen het merendeel - bijna 120 duizend migranten - juist naar Italië reisde, en slechts een fractie naar Spanje. Vriend en vijand zijn het over eens dat deze verandering in vluchtelingenstromen en de enorme daling in 2018 een direct gevolg zijn van de strenge 'porti chiusi'-politiek van Salvini. In vergelijking met 2015, toen meer dan een miljoen migranten via de Middellandse Zee Europa bereikten, is de afname zelfs bijna 80%. Het dodelijkste jaar was 2016, toen ruim 5000 mensen tijdens de overtocht verdronken of vermist werden. Dat aantal is in 2018 meer dan gehalveerd. Met andere woorden, anders dan Caroline de Ruyter beweert, heeft Salvinis zogenaamde anti-vreemdelingen-politiek er juist toe geleid dat er minder Afrikanen zijn verdronken.

De vraag is, waarom zou De Ruyter hierover jokken? De cijfers van de VN-commissaris zijn zonneklaar. Maar een beeld zegt meer dan duizend cijfers. En het beeld dat De Ruyter ons wil inprenten is dit: het ware gevaar dat de EU en de lezers van de NRC bedreigt is niet de massa-migratie uit Afrika. Het gevaar zit in Milaan en heet Matteo Salvini. Dat vinden ook Merkel en Macron. En iedereen die bij deze 'doorbraak' van de migratie-coalitie tussen Berlijn, Parijs, Rome en Valetta is betrokken weet ook, dat die deal niet meer is dan een fopspeen. Het is een zoethoudertje, dat de migratie-crisis, de echte althans, niet in de verste verte zal oplossen.

Indien het de Europese leiders en journalisten zoals De Ruyter werkelijk zou gaan om 'das Große Sterben im Mittelmeer', zoals Duitse activisten de verdrinkingsdood van de Afrikaanse migranten met gevoel voor drama noemen, te stoppen, is er een veel beter en doeltreffender voorstel. Dat is een idee, dat al langer rouleert en o.a. werd geopperd door de, eerder deze zomer, over een uitgelekte video van zijn coalitiepartner gestruikelde regeringsleider Sebastian Kurz: creëer hotspots in Afrika waar politieke asielzoekers worden geselecteerd en gescheiden van (economische) migranten, en bouw vervolgens een luchtbrug om de asielanten naar de geïnteresseerd landen in Europa te vliegen. Dat scheelt veel mensenlevens, geld en tijd. Het maakt smokkelaars en hun onbedoelde helpers, de NGO's, overbodig. En het geeft meer perspectief op een groter draagvlak onder de bevolking van de deelnemende staten.

Met de 'doorbraak' bewijzen Merkel en co. dat ze helemaal niet in een echte oplossing geïnteresseerd zijn. De verklaring van Malta is niet meer dan een toevoeging aan Dublin, met het verschil dat erkende asielzoekers worden verdeeld over de deelnemende landen, maar economische migranten nog steeds worden teruggestuurd naar het land van aankomst (Italië, Spanje en Griekenland). Op basis van vrijwilligheid. Dat betekent dat alles doorgaat op de oude voet. De Carola Rackete's, de Duitse NGO's, die afgelopen zomer de Italianen in hun irritatie tegenover de Duitse morele arrogantie wisten te verenigen, krijgen meer geld en ruim baan om hun veerdiensten te hervatten. Na de val van Salvini in augustus en de nieuwe gelegenheidscoalitie tussen de linkspopulistische Cinque Stelle en de Democratische Partij zijn de eerste migranten alweer de havens van Lampedusa binnen gevaren. De coalitie van de willigen rept met geen woord over de bewaking van de grenzen. Het signaal dat wordt afgegeven richting Afrika is duidelijk: de havens zijn weer open. De smokkelaars wrijven zich in hun handen. Honderdduizenden Afrikanen zullen zich weer op weg begeven voor de gevaarlijke oversteek, de dodelijke reality game, waarvan de winnaars, de overwegend jonge mannen, die mogen doorreizen naar Duitsland, worden beloond Hartz IV, de iets minder gelukkigen worden tewerkgesteld in de moderne slavenhandel van de Siciliaanse maffia, de andere winnaars van dit spel; het merendeel verdwijnt in de illegaliteit. Daarnaast zijn er de verliezers, zij die de overtocht niet overleven; het grote sterven in de Middellandse Zee zal doorgaan.

Maar Merkel, Macron en Conte halen opgelucht adem, en wassen hun handen in onschuld. Hun aartsvijand, Salvini, is 'kaltgestellt', ook al is het maar tijdelijk. Is Salvini een cynische vreemdelingenhater? De populist is tenminste eerlijk over zijn bedoelingen: Prima l'Italia! De ware cynici, de politici die hun machtsspelletjes verbergen achter een masker van goede bedoelingen, zitten in Berlijn en Parijs.